โครงการหลวง (Royal project) เป็นโครงการส่วนพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 ที่ถือกำเนิดขึ้นเมื่อปี 2512 ภายใต้พระเมตาและปรีชาสามารถทางด้านการคิดค้นวิธีการลดการบุกรุกทำลายป่าจาการทำไร่เลื่อนลอยและกำจัดการปลูกฝิ่นบนดอยสูงของแผ่นดินไทยให้หมดไปได้โดยง่าย โดยแรกเริ่มเดิมทีของโครงการนี้นั้นได้ใช้ชื่อว่า “โครงการหลวงพระบรมราชานุเคราะห์ชาวเขา” และมีการกำหนดวัตถุประสงค์ไว้ 4 ข้อคือ1.ช่วยชาวเขาเพื่อมนุษยธรรม 2.ช่วยชาวไทยโดยลดการทำลายทรัพยากรธรรมชาติ คือ ป่าไม้และต้นน้ำลำธาร 3.กำจัดการปลูกฝิ่น 4.รักษาดิน และใช้พื้นที่ให้ถูกต้อง คือ ให้ป่าอยู่ส่วนที่เป็นป่า และทำไร่ ทำสวน ในส่วนที่ควรเพาะปลูกอย่าสองส่วนนี้รุกล้ำซึ่งกันและกัน ภายใต้สโลแกน 3 ข้อที่ว่า “เร็วๆ เข้า” “ลดขั้นตอน” และ “ช่วยเขาให้ช่วยตัวเอง”
ซึ่งจากจุดแรกที่มีการดำเนินการจัดตั้งโครงการหลวง ก็พบว่าโครงการของพระองค์ท่านโครงการนี้เป็นโครงการที่ได้รับความสำเร็จมากทีเดียว และยังถือได้ว่าเป็นโครงการที่มีการพัฒนาทั้งกระบวนการเพื่อให้ได้มาซึ่งผลวิจัยที่สามารถนำมาต่อยอดไปใช้ในการปลูกเพาะพันธุ์พืชได้ในครั้งต่อไปได้อย่างดี
และด้วยพระปรีชาสามารถของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 ที่ทรงมีความมุ่งมั่นในการพลิกฟื้นผืนแผ่นดินจากเดิมที่เป็นไร่ฝิ่นและไร่เลื่อนลอยมาเป็นการพลิกฟื้นผืนป่าให้อุดมสมบูรณ์ด้วยการปลูกพืชไร่ ปลูกผัก ปลูกดอกไม้ ปลูกผลไม้ที่เป็นพืชเศรษฐกิจที่สามารถทำเงินเพื่อเลี้ยงชีพเลี้ยงครอบครัวได้ และค่อย ๆ ลดบทบาทในการปลูกฝิ่นลงจนทำให้ฝิ่นหมดไปจากผืนแผ่นดินไทย
ในปัจจุบันชื่อของโครงการหลวง เป็นชื่อที่คุ้นหูชาวไทยและต่างชาติหลายคนในฐานะศูนย์ที่ขายผักพืชพรรณผลไม้ และอาหารทั้งสด แห้ง สำเร็จรูปจากโครงการส่วนพระองค์ที่ไม่ใช่แค่เพียงจะหาซื้อได้ที่ภาคเหนือเท่านั้นแต่ยังหาซื้อได้ในทุกฤดูกาลผ่านร้านค้าของโครงการหลวงอย่างเช่นดอยคำ หรือGolden place
เรียกได้ว่า ด้วยพระเมตตาและพระปรีชาสามารถในการแก้ปัญหาของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 ที่มีต่อพสกนิกรชาวไทยทุกหมู่เหล่าโดยไม่แบ่งแยกเชื้อชาติเผ่าพันธุ์ ทำให้ที่ราบสูงบนดอยที่เคยเป็นแหล่งปลูกฝิ่น ค้ายา ถากถางป่าเพื่อทำไร่เลื่อนลอยกลับมาเป็นพื้นที่ ๆ มีความอุดมสมบูรณ์ไปด้วยพืชพรรณธัญญาหารและสร้างชีวิตให้กับเกษตรกรชาวเขาให้มีที่อยู่ที่ทำกิน และเป็นพื้นที่ในการสร้างประโยชน์ให้กับประเทศชาติได้อย่างที่ไม่เคยมีใครคาดคิดมาก่อน
